Błyska czyli jak drewniany klocek pozwala linki nie poplątać

Spidola to postać z łotewskich legend, wierzeń i opowieści zebranych przez Andrejsa Pumpursa “Laczplesis” – łotewskiego eposu narodowego. Postać i ciekawa i zagadkowa niejednoznaczna. Cieszy fakt, iż udało się Łotyszom w tak trudnych sowieckich czasach wypromować markę Spidola, tak wbrew urawniłowce i niszczeniu wszystkiego co nie jedynie słuszne i radzieckie.

W podtytule: Dziwna historia VEF-owskiego dziecka z nieprawego łoża.

Dlatego się ucieszyłm gdy po bardzo wysublimowanej i bezkompromisowym w konstrukcji odbiorniku Riga 104 trafiła oto do mnie jej siostra, no może kuzynka Spidola 252.

Błystka* się zdała tak urodziwa,

Urocza i wabiąca nad miarę,

Też ładnie zachowana i oczywiście w wykonaniu OIRT. Cóż podbiłem Rige to i tą ogarnę. Dostałem ją od kolegi Józka, właściwie jak to się mówi „wycyganiłem” z hasłem – „to ja Ci ją przestroję”.  Radyjko fajne, z bębnowym przełącznikiem i co najważniejsze z UKF-em.

Co ciekawe, podobno pierwszy rynkowy tranzystorowego odbiornika z UKF-em powstał także w Rydzie to model VEF 17, znany jest tylko jego prototyp i może seria próbna. Nie był produkowany w VEF-ie masowo, konstrukcja została zabrana do Mińska, gdzie zakłady Mołotowa uruchomiły jej produkcję  pod marką OKEAN. Cóż widać taką mają tam taką tradycje, od 1939 czyli zagrabienia Elektrita z Wilna.

Wróćmy do Spidoli - głowica jest strojona oddzielnym kondensatorem (agregatem), taki fajny miniaturowy, podłączony linkami do tego samego pokrętła co AM.

Sam sposób prowadzenia linki z użyciem przesuwających się kółeczek to mechaniczny majstersztyk. Skomplikowanych linek z natury nie lubię – tu miło popatrzeć, ale strach dotknąć. Nie ruszając bez potrzeby także części elektrycznej – zazwyczaj kłopotliwe kondensatory elektrolityczne tym razem nie dawały śladów niesprawności – radio grało, punkty pracy tranzystorów prawidłowe. Zatem z prac obowiązkowych pozostało tylko  głowice na współczesny zakres przeciągnąć. O tyle to proste się wydawało, że model eksportowy był równolegle produkowany jako Spidola 251 (do 100MHz) i Spidola 250 (pełny do 108MHz). Dla każdego z tych modeli zmieniane elementy ładnie opisane w instrukcji obsługi.

Nic tylko lutować.

Głowica UKF jako oddzielny moduł zabudowana, a że nie chciałem rozplątywać linki to zastosowałem drewnianą protezę tak do trzymania kółka z linką zaplecioną.

Przepraszam za różowy kolor, taką miałem piankę.

Jedna śruba M4 do korpusu, a za wiertełko pozostawione w klocku za ośkę robiło. Dało się manipulować głowicą, oglądać, lutować nawet i uruchamiać z ręcznym pokręcaniem agregatem.

Pomimo braku opisu kondensatorów i innych elementów na płytce dosyć szybko udało się poszczególne zidentyfikować i po kolei wymieniać. Część z nich w okolicy heterodyny grubą warstwą wosku była zachlapana, dało się jednak wyskrobać. Na szczęście kondensatorów ceramicznych ze starych zapasów starczyło. Jeden paddingowy  określony był w instrukcji jako „-” więc „kreseczką” czyli zworą zastąpiłem.

Drut srebrzanka, zamiast paddingu.

Stroimy. No trudno nazwać to strojeniem, bo obwody rezonansowe nie posiadały trymerów. Jedyne elementy nastawne to cewki. Heterodyna troszkę dała się ruszyć, ale dalsze kręcenie spowodowało zerwanie nacięcia i zafiksowało pozycję rdzenia. Ani w te, ani wewte - stoi na amen. Wszystko to przez ten wosk, był świeży, nie skruszały no  to i trzymał. Na całe szczęście po odwinięciu jednego zwoju okazało się, że mosiężny rdzeń utkwił w prawie w dobrym miejscu – radio z takim przesztywnieniem  można przestrajać od 89MHz do 107,6MHz  (oczywiście częstotliwość heterodyny to +10,7MHz). W Warszawie będzie RMF FM (107,5MHz), a nie będzie Ojca Dyrektora (88,5MHz) – przeżyje.

Pozostały obwody wejściowe jeden wejściowy niestrojony, drugi strojony pierwszą sekcją kondensatora – rzekłbym typówka. Podając sygnał na wejście antenowe i mierząc napięcie na kondensatorze w detektorze (za pomocą V640) po woli ruszamy. No nie idzie – maksimum filtra wejściowego (ferryt) przy maksymalnym wykręceniu (lub wręcz wyjęciu) rdzenia ferrytowego, w drugim zaś przy maksymalnym wkręceniu rdzenia mosiężnego. Zatem w obydwu przypadkach mamy za dużo indukcyjności przy nominalnych –(bo z tabelki pojemnościach). No tak – przecież nikt nie napisał, że cewki są takie same dla wszystkich modeli !

Oznaczone korygowane obwody.

O, ja nierozumny. W większości przypadków przestrajania korekcja indukcyjności cewek jest wymagana, to i tu też. Poodwijałem po jednym zwoju, starając się aby L3 z odczepem z sekcji o większej liczbie zwojów – niech ta transformacja impedancji chociaż trochę będzie zachowana.

PO jednym zwoju należało odwinąć.

Trochę się zmieniło w filtrze wejściowym na przykład – o ile musiałem poprzednio wyjąć rdzeń, to teraz wkręcić do oporu – zatem przeholowałem z tym jednym zwojem. Odwinąć 3/4 przy tej konstrukcji jest trudno – skorygować pojemność wypada. Ale o ile? Pomysł taki mi przyszedł do głowy następujący – zastąpię tymczasowo kondensatory stałe trymerami i tak będę dobierał ich ustawienie by uzyskać oczekiwany efekt. Następnie zmierzę możliwie dokładnie  wylutowane trymery i zalutuję kondensator stały. Dla filtru wejściowego (L2, C1 i C2) dobierany był C2 – bo mniejsza pojemność. Dla rdzenia tak w połowie zakresu regulacji - troszkę ferrytu w cewce, troszkę poza -  prawie 10pF (przy C1 zgodnie z tabelką 30pF) dało to maksimum dla środka pasma (100MHz z generatora), ponieważ zaburzyło to stosunek C1/C2 to zamieniłem C2 na 47pF a przy kolejne iteracji ładnie C2 na 8,2pF się ustawiło

Trymery w doborze pomagają.

. Zabawy jest z tym troszkę, gdyż trymer trzeba wylutować bardzo delikatnie i zmierzyć bardziej przez porównanie z tak samo uchwyconym kondensatorem stałym. Na bezwzględny pomiar takim miernikiem jak mój nie ma co liczyć, pojemności pasożytnicze są tak duże i zmienne, że wierzyć im nie należy. A porównawczo przy jednoczesnym uchwycie trymera i kondensatora stałego to do połowy pF można dopasować. Udało się. Obwód strojony wzmacniacza więcej psikusów sprawił. Otóż strojąc wg. starej zasady – na dole (89MHz) cewką, a na górze kondensatorem, to przy prawie właściwej indukcyjności na dole nadmiar był pojemności, a na górze było jej za mało.

Nie tyle język utrudniał, co brak w zachowanej dokumentacji przywołanej tableki 2.11. 

Po prostu kondensator bez paddingu (skracającego) miał za duży zakres zmienności. Wlutowując padding w postaci kondensatora 47pF udało się dobrać ustawienie trymera z dolutowanym do niego stałym 4,7pF na łączne wskazanie 10pF. Tu podpowiem, że bardzo korzystne jest oznaczenie pisakiem maksymalnej pojemności trymera, pozycja talerzyka przy manipulowaniu bywa zawodna. Bez znacznika do końca nie  wiemy czy jest maksimum maksimum, czy tylko w okolicy. Dwie kreski pisakiem i wszystko jasne. Baczny obserwator może mi zarzucić, iż wszystkie te manipulacje przy zdjętym ekranie głowicy czyniłem. Prawda to, ale założyłem ze ekran większe spustoszenie w indukcyjności czyni, niż w pojemności, a ta skorygować można po jego założeniu.

Głowica w ekranie.

Co się prawdą okazało, regulacja cewką do osiągnięcia maksimum przy założonym ekranie okazała się niezbędna ale minimalna. Radio gra i jest dobrze.

Błystka* im w zamian poprzysięgła

Dochować wiary sumiennie

I odtąd w dobrej i złej doli

Trzymać ich stronę niezmiennie

* - Błyska to Spidola w polskim przekładzie  LACZPLESIS  autorstwa Jerzego Litwiniuka. Tłumacz się tłumaczy (;-) z tej zmiany następująco:

Spidala – od spidet «świecić, jaśnieć, błyszczeć, olśniewać», kojarzy się również ze spigana «czarownica». Ta postać zaczęła żyć własnym życiem w literaturze łotewskiej i uzyskiwać nowe znaczenia … Nam niestety kojarzy się z marką fabryczną przenośnych odbiorników radiowych – Spidola. To był powód, dla którego pozwoliłem sobie nadać jej imię mówiące – Błystka.

Nam na szczęście Spidola kojarzy się jednak dobrze – z marką fabryczną przenośnych odbiorników radiowych. Troszkę zwodniczych, troszkę tajemniczych, ale bardzo ciekawych odbiorników.

P.S. W tablece jest jeszcze zalecenie zmiany innych kondensatorów  - w torze P.Cz. Nie ruszałem - gra.

Elementy różne w standardach CCIR i OIRT - ale tego już nie ruszałem.

Przepraszam też wszystkich kolegów wędkarzy, co się tu dostali za przyczyną wyszukiwarki. Nic nie było o błyskach i spławikach. W Rydze inne ryby są najlepsze.

Te lubię