Menuet UKF : Koński Łeb czyli o fal długości, kątową miarą mierzonych

ORION to piękny gwiazdozbiór, jeden z takich na nieboskłonie obiektów, które porządek wszechświata w ludach i cywilizacjach wprowadzają. Już starożytni Słowianie (oczywiście, że nie tylko Grecy i Rzymianie) patrząc w górę w długie (i mroźne) wieczory widzieli różne asteryzmy. Ten jako jako Wołosożary tj. "do Boga zaświatów (Wołosa) pal należący, wokół którego woły w koło chodząc, zboże na gumnie młócą”.
Obrót sfer, obrót w zasadzie miarą kątową mierzony jest. Od babilońskich czasów, kiedy to dwanaście miesięcy, a każdy po dni 30 dawał ładną liczbę 360 dawało, z grubsza ilości dni w roku odpowiadającą. Zatem taką stopniową miarę mamy, łatwą do wszelakiego dzielenia, bo "mało to pierwsza" liczba (360 znaczy się) jest. Ten podział na stopnie z Natury na geografię, geometrię i inne obrotem naznaczone nauki się przeniósł. A i do radiofonii zawitał, za sprawą obrotowego kondensatora strojeniowego. W takim oto Orionie RSZ-48, najdokładniejszą skalą są właśnie stopnie.

Stopnie (czarne) po prawej, potem nazwy stacji, a w samym środeczku długości fal. Nie dotyczy fal krótkich - zielone.

No nie pełne 360, ale dokładnie połowa tej liczby – tak jak się agregat okręca. Są tam (na skali) i metry dla fal średnich i długich we wnętrzu okręgu schowane, a przez to niedokładne.
Podział kątowy na stopnie i minuty, a nawet i sekundy bardzo w mojej pamięci umocowało zainteresowanie astronomią, w młodych latach przejawione. Piękny atlas nieba, papierowa dokumentacja tego co nad nami, otrzymałem kiedyś od bardzo życzliwego człowieka. Dedykację tą, a zawłaszcza słowa - na pożytek – głęboko cenie.

I choć mieniło 40 lat, poprzez ten czas liczne gwiazd swoją precesją już świecą gdzie indziej, to Atlas ten jako pamiątkę po Dobroczyńcach zachowałem.

Precyzyjne namierzanie obiektów w Atlasie następowało za pomocą miarki kątowej.

Szczęśliwe uruchomienie ORIONA spowodowało, żem do pełnego blasku zatęsknił. Nie tylko zewnętrznego – politura, ale także dobrego zestrojenia całości. Natrafiłem tutaj na kłopot jeden – mianowicie całkowity brak dokumentacji, tak elementarnej jak np. właściwa częstotliwość pośrednia czy punkty strojenia dla poszczególnych zakresów. O ile pamięć kolegów z Triody wskazywała (tak samo jak pomiar stanu zastanego) na 473kHz, o tyle częstotliwości do zestrojenia należało z zegarowej skali odczytać. Pośrednią drobno poprawiłem, aby symetryczna była, zachowując zadeklarowaną wartość.

Udało się.
Rzeczone punkty strojenia były zaznaczone na skali, ale nie miało to precyzyjnego odniesienia w dziedzinie częstotliwości było daleko. Można było dociekać bardziej, niż obliczać ją, z prędkości światła w liczniku wychodząc o długość fali w mianowniku opierając. Ja posłużyłem się tablicami. Bardzo podobnymi jak tablice astronomiczne zawarte w Atlasie Nieba pana Macieja Mazura zamieszczone.niedokładności pomiaru prędkości światła.

Ponieważ radio było z 1948 roku, zatem przed wejściem w życie Kopenhaskiego powojennego ładu fal radiowych, to użycie Telefunken-owskich materiałów było zupełnie na miejscu.

Telefunken 1939 r.

Łatwo dostrzec, że prawie wszystkie stacje (poza Niemcami i Polską) powróciło na swoje powojenne miejsce. Według nich naniosłem taką nieciągłą, punktową skalę.

Dla długich fal czerwoną – punkty strojenia wypadają na 170kHz i 350kHz - ładnie. Dla średnich (niebieska) jest strojenie trójpunktowe 600kHz, 1000 kHz i 1500 kHz. Dla krótkich niespodzianka – stacji nie ma, ale są przyzwoicie długości fal rozpisane. Byłoby fajnie i równo, ale jakimś sposobem nietrafiana one w 50m i 20m, zatem trudno przyznać, że jest to 6MHz i 15MHz. Być może należy mówić o jakiejś precesji lub też zmianie światła prędkości. Wydaje się jednak, że w 1948 znana była jako C= (299796 +/- 4) km/s i nawet nastająca władza ludowa nie zdołała wprowadzić działami Lenina inspirowanej stosownej korekty do imperialistycznych pomiarów.

Ogłoszenie w prasie o zmianie skal radiowych.

Strojenie całego bębenka cewek ograniczyć musiałem tylko do ustawienia indukcyjności (były ruszane jak dowodził ślad na wosku). Trymery pojemności to proste i tanie w produkcji kondensatory typu owijka cienkim drucikiem na grubszym, które są arcyskomplikowane do naprawy. Pozostałem przy cewkach. W zasadzie na falach długich to ustawienie heterodyny na w miarę prawidłową częstotliwość spowodowało, iż jedyna odbierana stacja PRI, znalazła się na swoim miejscu. Na miejscu i to niezależnie czy w zamyśle projektanta skali miało to być 224, 227 czy 225kHz. Ustawienie obwodów wejściowych na siłę sygnału Warszawy I – wg. napięcia ARW – zupełnie wystarczyło.

Dla fal średnich skorygowanie heterodyny i jednopunktowe ustawienie cewki obwodu wejściowego zapewniło ładną czułość w całym zakresie. Ot, widać że 473kHz to poprawna p.cz. – po ustawieniu tylko cewek – radio jest zestrojone. Krótkie – no nie wypadły olśniewająco, ale to może kwestia propagacji, a może braku ekranu zespołu cewek – co też na indukcyjność ma wpływ.
Konstelacja ORIONA zatem została ustalona. Zupełnie jak ta na nieboskłonie – zgodnie z Obrotową Mapką Nieba – też pięknym prezencie, od profesora Kordylewskiego przed laty otrzymaną.

Pieczątka w lewym górnym rogu mówi wszystko.

Do dzisiaj pamiętam ten wieczór, który mi poświęcił opowiadają o swoim naukowym życiu, swoich księżycach, swojej pasji. Ładnych kilkadziesiąt minut, a może i ze trzy godziny trwał ten ekskluzywny wykład Wielkiego Profesora dla młodzika ze szkoły podstawowej. Wykład wygłoszony i pochłonięty przez jedynego słuchacza do ostatniego słowa, którejś z gwiaździstych nocy na Wysokim Wiechu (1115 m.n.p.) – najwyższym punkcie Bukowiny. Mapka jest materialnym dowodem tego wieczoru, dla mnie relikwią.

Kończę odnowienie obudowy – proste i przyjemne z użyciem politury, trochę zajęcia z bejcowaniem ramki.

Blaszka przed obrotem zabezpieczająca.

Udało się doczyszczenie bakelitowego okręgu skali, jak i pokręteł, jak pisałem wcześniej bezbarwną farba upaćkanych. Te ostatnie za pomocą farby Humbrol nr 5 (biała matt) paseczkiem ozdobiłem, jak w oryginale.

Nakładałem farbę wykałaczką w rowek, po wyschnięciu nadmiar usunąłem przez polerowanie pasta ścierną.

A na koniec kilka warstw szelaku piękny połysk nadało.

Tkaniny w zasadzie nie ruszałem, po ostatnich doświadczeniach – trochę strach.
ORION wznosi się, pięknieje, ale wciąż brakuje mu tej jednej gwiazdki – pokrętła zmiany zakresów.

JA do piwnicy tylko po pomidory wyskoczyłem.

Już prawie miałem kupić szczątki ORIONA, ale zostałem przelicytowany przez kolegę Romana. Ten się zaparł, i wiem, że z jego pasją i zapałem z tych szczątków może powstać radio, chociaż wygląda jak po kosmicznej katastrofie.