ORION czyli historia znad brzegu Kamionkowskiego Jeziorka

Będzie to ze 25 lat temu, kiedy to w pięknym narzeczeńskim okresie wielokrotnie (z moją ślubna) spacerowaliśmy brzegiem Jeziora Kamionkowskiego, tuż obok fabryki E.Wedla (d. 22 Lipca). Spacerowaliśmy zazwyczaj za dnia, bo po zmroku opuszczone i rozsypujące się baraczki po dawnym ZWUT-cie (fabryki przez Siemensa wykupionej i zamkniętej) klimat swoisty miały klimat i nie pozwalały bez obawy o portfel wieczorem podziwiać Oriona czy innych gwiazdozbiorów w tafli jeziorka odbijających się.  Gdy po ślubie zamieszkaliśmy na Pradze Północ, to nie wiedzieliśmy, że sąsiednia ulica Ratuszowa, także jest związana z Polskimi Zakładami Tele- i Radiotechnicznymi. Przed wojną jak i zaraz po niej. Nie wiem dokładnie czy to w baraczkach przy ul. Grochowskiej  341 (dawnej numer 30), czy na ul. Ratuszowej pod numerem 11, montowano lub tylko uruchamiano odbiorniki RSZ-48. Odbiorniki budowane na licencji węgierskiego ORION-a jak głosi napis na ściance tylniej.

Fotka zaraz po zakupie.

Mojego ORION-ka kupiłem od handlarza na warszawskim Kole, w zewnętrznie obiecującym stanie. Po otwarciu (pokrywa w zasadzie była dziurawa) okazało się, że jednak stan wnętrza jest mniej zachwycający. W miejsce rzadkiej lampy AZ21 wstawiony był selenowy prostownik,

Od spodu kartonowa zwijka (okładka z brulionu 60-kartkowego) skrywała elektrolit – jak się później okazało solidny 2 x 100uF.

Potencjometr też jakiś taki nowszy, oderwany i latający. Pierwszy filtr p.cz. jak widać po zagniataniach na brzegu kubka - grzebany. Do listy niesprawności należało jeszcze zaliczyć brak ekranu osłaniającego zespół cewek wejściowych/heterodyny, no i pokrętło – jako żywo z któregoś z telewizyjnych odbiorników wykręcone. Ładny wygląd obudowy (i gałek oraz ramki) jak się po bliższej obdukcji okazało był zapewniony przez pędzlem nakładaną farbę olejną. „Podwozie” upaćkanie wyziewami z papierowego kondensatora 0,5uF, oporniki z połuszczoną farbą. Słabo, słabo – oczarowanie powabem, a tu taka szara rzeczywistość.

Ten wielki 0,5uF zanieczyścił spód radia. Elektrolit był naprawiany po 1970 -wspazuje kartonik z brulionu.

Nie wiedziałem czy pokochać, czy porzucić – znaczy się odsprzedać, w inne kochające ręce. ORION-ki mają swoje grono fanatyków, jest to radyjko ładne, skala zegarowa i ogólnie ma klimatyczny charakter.

Głośnik miał zakwaterowanego pajączka.

Tak się złożyło, że przy mojej pierwszej żarliwości do Oriona dużą prace zleciłem kolegom, którzy prześliczną ściankę z preszpanu wycieli, wierząc w sukces związku. Nawet trudną do zdobycia AZ21 kupiłem.

Piękna i nowa AZ21.

Co tam, z sąsiadem z klatki obok ugadałem wypożyczenie gałki do ORION-ka w celu skopiowania.

No, nie można tak. Jak się podjęło zobowiązanie to trzeba je wypełnić. Na warsztat.

Udało się bezboleśnie usunąć selen, ba okazało się, że żarzenie 4V pozostało nietknięte Po dwu godzinach pierwsza diagnoza, i to pozytywna – transformator sieciowy całkowicie sprawny – nie grzeje się, napięcia są - jest OK. Transformator głośnikowy, cewki głośnika sprawne. Oj, odnajduję ja zalety tego egzemplarza, odnajdę.

Rezystory wyglądają słabo, nie mniej trzymają wartości.

Nie bardzo wiedziałem co z nimi czynić, koledzy na forum nie mieli gotowej recepty, więc pozwoliłem sobie na eksperyment. Po wymyciu (o ile to było możliwe) spirytusem, a miejscami i benzyną ekstrakcyjną pomalowałem je lakierem izolacyjnym, takim do płytek PCB.

Mam nadzieję, że w czasie pracy 150 stopni Celsjusza nie przekroczą. Kondensatory papierowe okazały się jedną wielka katastrofą. Co ciekawe zda się, że węgierska smoła jakaś inna jest od stosowanej w polskich wyrobach. Po latach widać, że smołowe korki skurczyły się i żadnymi korkami nie są. Wilgoć to jakby zaproszenie miała do środka. Pomiar pojemności wskazuje prawie dwukrotnie wyższe parametry – typowe niedomagania. Ponieważ konstrukcja kondensatorów, a dokładniej samych zwitek (końcówki cynfolii są szczelnie zalutowane) firmy REMIX jest odmienna niż Telpodu – nie ma szansy na wygotowanie w parafinie.

To jasne to zalutowan cynfolia.

Trudno – robimy inserty. Oryginalnej smoły nie bardzo dało się użyć, ta węgierska dziwnie się topiła. Na szczęście otrzymany od kolegi elektryka (od wysokich napięć i prądów) kawałek czarnej substancji doskonale spełnił swoje zadania.

Za to oryginalne papierowe rurki zachowały się doskonale. Będzie na ogląd przyjemnie. Przy okazji stwierdziłem, że niektóre kondensatory oznaczone na schemacie 2T w rzeczywistości mają 20nF (typowe sprzęgające dla toru m.cz.) inne 2T to jednak 2nF a 1T to także 1nF. Coś co można odczytać jako 0,1pF to oczywiście 1,0uF. Precyzja kreślarza w kopiowaniu greckiej litery, zniweczone przez kolejne kopiowania i cyfrowa obróbkę. Nie „p” tulko „μ”. Jedyny dostępny schemat widać ma błędy i niedoskonałości. Zatem pozwólcie errata.

Schemat poprawiony.

W miejsce elektrolitu 2x16uF i tego wielkiego 0,5uF pozwoliłem sobie zbudować taki agregat owinięty preszpanowym karkasikiem. Coś kopiuję kogoś kto w siedemdziesiątych latach naprawiał tego ORION-a : -) Radzimy sobie jak możemy.

Dodatkowo Blaszka zabezpieczająca potencjometr przed obrotem.

Zamiast niebieskich drucików udało mi się zastosować blaszaną tasiemkę – z zacisków do blaszanych kanałów kominowych.

Ponieważ zabawa z czyszczeniem i malowaniem rezystorów, wymianą kondensatorów wymagała wiele rozlutowań i ponownych połączeń, postanowiłem uruchomienie przeprowadzić z zastosowaniem dodatkowego sprawdzenia. Metoda ta opiera się na pomiarze rezystancji od każdej nóżki lampy (lub innego punktu charakterystycznego) do masy lub odpowiednio do wspólnego plusa napięcia anodowego. Na podstawie układu nóżek i schematu odbiornika określiłem oczekiwane wartości rezystancji i przygotowałem stosowną tabelkę. Troszkę zabawy w rozwiązywanie układów rezystorów było – ok. lubię to. Czasami oczekiwana rezystancja znajdowana była trochę oględnie – na przykład, gdy mamy do czynienia z opornością uzwojenia.

Wersja finalna po poprawkach.

Przy pomiarach trzeba pamiętać, że rysunki (i numeracja) wyprowadzeń lamp jest prowadzona od spodu chassis. Mierząc od góry należało się poruszać w kierunku określanym jako CCW (odwrotnie jak wskazówki zegara), nie zaś CW.

Pomiary wykazały całkiem sprawne radio.

Jeszcze z błędami - na szczęście w teorii, nie praktyce.

Podłączenie zasilania po jednej lampie poczynając od AZ21 potwierdziło to. Generalnie radio (przynajmniej takie jak to, należy uruchamiać od końca. Wtyczka, kabel zasilający gniazdo bezpiecznika sieciowego … chwila w moim ORION-ie nie ma takowego ?!? Na schemacie jest – sprawdzimy.

Pierwsze zasilanie odbyło się z poborem tylko w obwodzie żarzenia. Chciałem sprawdzić czy transformator sieciowy jest sprawny. Napięcie 6,7V przy 230V na wejściu i obciążeniu jedynie żarówką skali.

Pierwsza gwaiazda w konstelacji.

Przy włożonej AZ21 mam anodowe – wysokie, aż 490V się uzbierało. Dobrze że elektrolity na 450V zastosowałem, może wytrzymają uruchomienie. Przy doborze pojemności już nie byłem wierny oryginłowi i kondensatory po 33uF dałem. Wg. schematu ORION miał o połowę mniejsze, ale przed moją naprawą były kilkukrotnie większe – przekraczając dopuszczalne dla AZ21 Ladekondensator - 60uF.

Po kilku minutach wygrzania wstawiamy EBL21, znów sukces. Pojawiło się ujemne siatkowe -6,2V i odpowiednio mniejsze gotowe dla ECH21. Brum grzecznie pojawia się po dotknięciu siatki śrubokrętem, ale oszczędny. Anodowe spadło do wartości oczekiwanych 280V – widać zasilacz do tzw. miękkich należy, gdzie rezystancje uzwojeń swoją rolę mają.

Kolejna ECH21 – super - mamy wzmacniacz m.cz. Nawet ładnie sinusa przenosi. Bez większych zniekształceń. Okazało się, że rezystor w anodzie triody 270k jest bardzo na miejscu. Schemat wykazywał 100k, ale przy mniejszym prądzie też jest ok.

Ostatnia ECH21 i możemy sprawdzić cały tor p.cz. Tu niespodzianka, pośrednia jest inna niż oczekiwane 465kHz, koledzy z Triody potwierdzili że 473kHz jest jak najbardziej prawidłowe. Przy okazji okazało się że latające cewki filtru p.cz. pod chassis i cewka eliminatora to wada – brak bakelitowych śrub mocujących. Korzystając, że cewki w bębenku takimi samymi są mocowane odlew zrobiłem.

Nie idealny, ale podmieniając te z bębenka mam estetykę i solidne mocowanie.

Radio zagrało na wszystkich zakresach od razu i bez większych uwag. No trochę trzeba będzie dopieścić, jak to w związku.

Gałeczki jak wspominałem upaćkane jakąś olejna farbą. Usunąć to zeskrobując można, ale po kilku minutach moczenia w acetonie lakier sam zlazł, no może namiękł na tyle że dał się łatwo sunąć, polerowanie i odtworzenie ozdobnego paska pozostało do zrobienia.

Pozostaje obudowa – już usunięty lakier, od sąsiada z klatki obok wypożyczyć pokrętło do skopiowania. Politurka, no i może pokuszę się termo transferem odtworzyć napisy na preszpanowej ściance. Będzie ORIONEK w pełnej krasie. Trzeba zadbać, jak w związku.